ՀՅԴ ԳՄ Հայաստանի ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելեանի ելոյթը «Հայաստան-Թուրքիայ յարաբերութիւններ. սպառնալիք, թե՞ հնարաւորութիւն» խորագրով միջազգային խորհրդաժողովին.
Յարգելի՛ գործընկերներ, սիրելի՛ հայրենակիցներ,
այսօր մենք քննարկում ենք մեր օրերի ամենաարդիական ու կարեւոր թեմաներից մէկը՝ Հայաստան-Թուրքիայ յարաբերութիւնների մարտահրաւէրները։ Սա միայն քաղաքական կամ դիւանագիտական խնդիր չէ. սա մեր ազգային-պետական գոյութեան եւ ինքնութեան հարցն է։
Նախ ցանկանում եմ երախտագիտութիւնս յայտնել այս խորհրդաժողովի զեկուցողներին, ովքեր անգնահատելի աշխատանք են կատարել այս հարցերի տարբեր ասպեկտները ներկայացնելու եւ վերլուծելու ուղղութեամբ։
Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների համատեքստում այսօր անհրաժեշտ է անդրադառնալ մեր ժողովրդի կեանքում էական ազդեցութիւն ունեցող հացերին, փորձել իրապէս գնահատել իրավիճակը՝ մի կողմ դնելով խնդրի զուտ իրավիճակային եւ զգայական մասը։
Նախ եւ առաջ պէտք է անդրադառնալ այն նոր իրավիճակին, որը ստեղծուել է մեր տարածաշրջանում 2020 թ․ պատերազմից յետոյ։
2020 թուականի պատերազմը ոչ միայն հարուած հասցրեց Արցախին եւ Հայաստանին, այլեւ խաթարեց տարածաշրջանում ուժերի հաւասարակշռութիւնը։
Հիմա արդէն կարող ենք վստահօրէն ասել՝ Արցախի օկուպացիայով Ադրբեջանն ու Թուրքիան ոչ միայն ամրապնդեցին իրենց դիրքերը տարածաշրջանում, այլեւ մեկնարկեց ողջ տարածաշրջանը դոմինոյի շղթայական ռեակցիայով ապակայունացնելու, հակամարտութիւնները ուժի կիրառման միջոցով լուծելու նոր փուլ։ Արցախը դոմինոյի շղթայի առաջին օղակն էր։
Ուժերի հաւասարակշռութեան բացակայութեան պայմաններում Թուրքիան այսօր բացարձակ անպատժելիօրէն է գործում ողջ տարածաշրջանում, եւ դրա վկայութիւնն են վերջին զարգացումները։
Կարծում եմ, արդէն բոլորի համար պարզ դարձաւ, որ հայկական Արցախը զրահաբաճկոնի դեր էր կատարում ոչ միայն Հայաստանի, այլ ամբողջ տարածաշրջանի համար՝ պահպանելով ուժային հաւասարակշռութիւն եւ տարածաշրջանային կայունութիւն։
Ի վերջոյ՝ պէտք է գիտակցենք, որ Ադրբեջան-Թուրքիայ տանդէմի նպատակը միայն տարածքների զաւթումը կամ տնտեսական շահերը չէն։ Նրանց վերջնական նպատակը մեր ազգային ինքնութեան ոչնչացումն է՝ դէնացիոնալիզացիան։
Դատենք փաստէրով։
Պատէրազմի արդիւնքներն անդրադարձան նաեւ տասնամեակներ տեւած Մինսկի համանախագահ երկրների գլխաւորութեամբ ընթացող բանակցային գործընթացի եւ տարածաշրջանում նրանց դերակատարութեան վրայ։
Բաւական արագ եւ առաջին հերթին Հայաստանի գործող իշխանութեան համաձայնութեամբ ու թոյլտուութեամբ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրներին ըստ էութեան փոխարինեց Թուրքիան։
Ակնյայտ է, որ մեր ժողովրդի թիկունքում ՀՀ գործող իշխանութիւնները թէ՛ Թուրքիայի, թէ՛ Ադրբեջանի հետ ձեռք են բերում պայմանաւորուածութիւններ, որոնք մեր ողջ հանրութեանը պարբերաբար կանգնեցնում են կայացած փաստի առջեւ։
Եւ հէնց այս համատեքստում մենք արձանագրում ենք իրողութիւններ, որոնք մէզ թոյլ են տալիս եզրակացնելու՝ այդ բանակցութիւններին քննարկւում եւ իրականում մեր նկատմամբ գործադրւում է դէնացոնալիզացիայի ծրագիր։
Դենացիոնալիզացիան կամ էթնիկ ինքնութեան ոչնչացումը ներառում է մի շարք գործողութիւններ, որոնք ուղղուած են որեւէ ազգի կամ էթնիկ խմբի ազգային ինքնութեան, մշակոյթի եւ ազգային դիմագծի վերացմանը:
Դենացիոնալիզացիան կարող է իրականացուել տարբեր ձեւերով՝
● լեզուի եւ կրթական համակարգի փոփոխութեամբ,
● մշակութային ժառանգութեան ոչնչացմամբ կամ իւրացմամբ,
● պատմական փաստէրի կեղծումով,
● բնակչութեան բռնի տեղահանումով կամ ձուլման քաղաքականութեան գործադրմամբ,
● ազգային արժէքների եւ աւանդոյթների նսեմացմամբ կամ արգելքով:
Յենց այս ծրագրի շրջանակներում է սեփական հայրենիքում ցեղասպանուած ժողովուրդը ներկայացւում որպէս ագրեսոր, իսկ ցեղասպանը՝ որպէս խաղաղարար։
Այս շղթայի մաս են կազմում Անկախութեան հռչակագրի նկատմամբ ոտնձգութիւնները, հայկական բանակի վրայ յարձակումները։
Այս երեւոյթի դրսեւորումներն են ՀՀ պետական խորհրդանիշերի, զինանշանի եւ օրհներգի դէմ յարձակումները, դրանք փոփոխելու առաջին հայեացքից անտրամաբանական ցանկութիւնները, բայց խորքում հայկականութեան դէմ պայքարը։
Այս գործընթացի դրսեւորումն է նաեւ իշխանութեան կողմից դաշտ նետուող՝ իրակա՞ն, թե՞ պատմական Հայաստան, Արագա՞ծ, թե՞ Արարարտ արհեստական քննարկումները։
Այս համատեքստում է նաեւ Արցախի ժողովրդի հաւաքական իրաւունքների պաշտպանութիւնից եւ Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործընթացից հրաժարումը։
Այսպիսով միակ իրական առաջարկը, որն արւում է մէզ, հետեւեալն է. հրաժարուել հնարաւոր բոլոր գործիքակազմերով սեփական իրաւունքների պաշտպանութիւնից եւ ապաւինել Թուրքիայի ու Ադրբեջանի բարեգթութեանը։ Սա ոչ թէ խաղաղութեան հասնելու բանաձեւ է, այլ ինքնաոչնչացման ուղի։ Մենք մերժոյ՛ւմ ենք այդ ճանապարհը։
Սիրելի՛ հայրենակիցներ, ՀՅԴ-ին յաճախ մեղադրում են Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորմանը դէմ լինելու մէջ։ Իրականում, սակայն, մենք երբեք հանդէս չենք եկել նման դիրքորոշումներով, սակայն մէզ միշտ հետաքրքրել է այն գինը, որը մենք վճարելու ենք որեւէ պայմանաւորուածութեան դէպքում։
Թուրքիայի հետ յարաբերութիւնների կարգաւորումը չի՛ կարող լինել ուրացման եւ ինքնութիւնից հրաժարման ճանապարհով։ Այդ փաստը պէտք է ընդունի նաեւ Թուրքիան։
Հրաժարուելով մեր իրաւունքներից՝ մենք հրաժարւում ենք մեր ապագայից։ Սա պարզ ընտրութիւն է՝ դառնալ ազգային պետութիւն, որոշել սեփական ճակատագի՞րը, թե՞ անվտանգութիւն մուրալ թշնամիներից։
Հետեւաբար, մենք չենք կարող հրաժարուել մեր պաշտպանութիւնից «խաղաղութիւն» բառը վերանգրում պարունակող ինչ-որ թղթերի դիմաց։
Հայաստանի ապագան կարող է կառուցուել միայն ուժի, ազգային արժանապատուութեան եւ մեր անժամանցելի իրաւունքների պաշտպանութեան վրայ։
Լիայոյս եմ, որ այսօր հրաւիրուած խորհրդաժողովի զեկուցողները կանդրադառնան բոլոր այս խնդիրներին՝ մեր հայրենակիցներին ներկայացնելով իրականութիւնը։
Յաջողութիւն եմ մաղթում խորհրդաժողովի աշխատանքներին։
