ՎԱՇԻՆԳՏՈՆ, DC – Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբը (ANCA) նախաձեռնել է համազգային արշաւ՝ կոչ անելով նախագահ Դոնալդ Թրամփին չեղարկել ԱՄՆ Արտահանման-Ներմուծման (EXIM) բանկի անխոհեմ որոշումը՝ հաստատելու $339 միլիոն դոլարի վարկային երաշխիք Boeing-ի կողմից բեռնատար ինքնաթիռների վաճառքի համար Ադրբեջանի Silk Way West Airlines-ին, որը ուղղակիօրէն կապուած է ցեղասպան ռեժիմի հետ՝ զէնքի առեւտրի եւ հայ ժողովրդի դէմ ագրեսիայի լաւ փաստագրուած պատմութեամբ:
Արշաւը՝ հասանելի anca.org/exim կայքում, մոբիլիզացնում է ամերիկահայերին եւ մարդու իրաւունքների պաշտպաններին ամբողջ ԱՄՆ-ում՝ պահանջելու նախագահ Թրամփից չեղեալ յայտարարել 2025թ. մարտի 31-ի EXIM բանկի որոշումը՝ ֆինանսաւորել երկակի նշանակութեան բեռնատար ինքնաթիռները, մի գործարք, որը վտանգ է ներկայացնում Ադրբեջանի աւտօրիտար ռեժիմի յետագայ ռազմականացման եւ տարածաշրջանային անկայունութեան սրման առումով:
Silk Way Airlines-ը, որը սերտօրէն կապուած է Ադրբեջանի կառավարութեան եւ նախագահ Իլհամ Ալիեւի հետ, բազմիցս մեղադրուել է հակամարտութեան գօտիներ զէնք տեղափոխելու մէջ:
Այս բեռնափոխադրումները, որոնք փաստագրուած են կազմակերպուած յանցաւորութեան եւ կոռուպցիայի լուսաբանման նախագծի (OCCRP), Ազատ Եւրոպայ/Ազատութիւն ռադիօկայանի (RFE/RL) եւ The Washington Post-ի կողմից, ներառում են զէնքի մատակարարումներ Ադրբեջանին՝ 2020թ. եւ 2023թ. Արցախի բնիկ հայ բնակչութեան դէմ մահաբեր յարձակումների ժամանակ: Այս յարձակումները յանգեցրին 2023թ. սեպտեմբերին աւելի քան 120,000 հայերի էթնիկ զտմանը՝ ընդամէնը ամիսներ առաջ, քան EXIM-ը հաստատեց այս վիճահարոյց վարկային փաթեթը: «Այս վտանգաւոր եւ խորապէս անպատասխանատու վարկը երաշխաւորում է մահաբեր բեռների առաքումը, զէնքի շարունակական փոխադրումը Ադրբեջանի ցեղասպան Ալիեւի ռեժիմին», – յայտարարել է Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախմբի գործադիր տնօրէն Արամ Համբարեանը:
«EXIM բանկի գործողութիւնը ոչ միայն բարոյապէս անընդունելի է, այլեւ ռազմավարական առումով կարճատես է, օժանդակելով եւ օգնելով Ադրբեջանի ագրեսիայի գործում, հակասելով ԱՄՆ օրէնքներին, մեր միջազգային պարտաւորութիւններին եւ համընդհանուր մարդասիրական արժէքներին: Նախագահ Թրամփը պէտք է անյապաղ գործի՝ արգելափակելու այս վարկը եւ պահպանելու Ամերիկայի յանձնառութիւնը խաղաղութեան եւ հալածուած քրիստոնեաների պաշտպանութեան նկատմամբ»:
$339 միլիոն դոլարի վարկային երաշխիքը (EXIM reference: AP099540XX & AP099540XA) կաջակցի Boeing ինքնաթիռների մատակարարմանը մինչեւ 2026թ. գարուն: Ֆինանսաւորումը հաստատուել է՝ չնայած լայն հասարակական բողոքին, հետեւելով 2025թ. յունուար-փետրուարին անցկացուած լայնածաւալ մեկնաբանութիւնների ժամանակաշրջանին, որի ընթացքում ANCA-ն առաջնորդեց գործարքի դէմ ուղղուած համազգային ջատագովական ջանքերը:
Քարոզարշաւը զգուշացրել է, որ վարկը.
— Խախտում է ԱՄՆ արտահանման վերահսկողութեան օրէնքները, ներառեալ Արտահանման վարչարարութեան կանոնակարգերը եւ Զենքի միջազգային շրջանառութեան կանոնակարգերը:
— Հակասում է ԱՄՆ պատժամիջոցների քաղաքականութեանը, մասնաւորապէս Գլոբալ Մագնիցկու մարդու իրաւունքների հաշուետուողականութեան ակտին եւ FREEDOM Support ակտին:
— Խաթարում է տարածաշրջանային խաղաղութիւնը՝ ամրապնդելով Ադրբեջանի ռազմական դիրքերը Հայաստանի եւ Արցախի դէմ:
— Հնարաւորութիւն է տալիս ցեղասպանութեան՝ նպաստելով Ադրբեջանի էթնիկ զտման եւ մշակութային ոչնչացման քարոզարշաւին:
— Քայքայում է ԱՄՆ վստահելիութիւնը՝ ամերիկեան հարկատուների ռեսուրսները համապատասխանեցնելով պատերազմական յանցագործութիւնների եւ կոռուպցիայի համար դատապարտուած ռեժիմի հետ:
RFE/RL-ի, OCCRP-ի եւ The Washington Post-ի կողմից հետաքննական լրագրութեան լրացուցիչ ապացոյցները հաստատում են, որ Silk Way-ի ինքնաթիռները բազմաթիւ զէնքի առաքումներ են իրականացրել Իսրայելի Օվդայ աւիաբազայից դէպի Բաքու, ներառեալ առնուազն վեց թռիչք միայն 2025թ. սկզբին:
Այս առաքումները, որոնք համապատասխանում են Արցախի դէմ Ադրբեջանի ռազմական յարձակումներից առաջ նկատուած օրինաչափութիւններին, ամրապնդում են աւիաընկերութեան դերը, որպէս Ադրբեջանի ռազմականացման եւ ագրեսիայի հիմնական ուղի: OCCRP-ի աւելի վաղ զեկոյցները նաեւ փաստագրել են Silk Way-ին ԱՄՆ EXIM բանկի նախկին աջակցութիւնը, ներառեալ 2014թ. $420 միլիոնը եւ 2017թ. աննախադէպ $1 միլիարդը: Յուրաքանչիւր դէպքում Silk Way-ի նաւատորմն օգտագործուել է հակամարտութեան գօտիներ, ներառեալ Աֆրիկայ եւ Մերձաւոր Արեւելք, զէնք տեղափոխելու համար:
Յատկանշական է, որ ԱՄՆ գեներալները, ովքեր վերահսկում էին ռազմական մատակարարման շղթաները Աֆղանստանի պատերազմի ժամանակ, յետագայում խորհրդատուական պայմանագրեր են կնքել Silk Way-ի հետ, ինչը բարձրացրել է լուրջ էթիկական եւ ազգային անվտանգութեան մտահոգութիւններ, որոնք լուսաբանել է The Washington Post-ը:
«Ամերիկահայերը չէն հանդուրժի, որ մեր կառավարութիւնը ֆինանսաւորի հէնց այն ինքնաթիռները, որոնք օգտագործւում են քաղաքացիական բնակչութեան ռմբակոծման եւ մեր պապենական հայրենիքի ոչնչացման համար»,– աւելացրել է Համբարեանը:
«Մենք կոչ ենք անում նախագահ Թրամփին անյապաղ գործել, եւ կոչ ենք անում բոլոր ամերիկացիներին միանալ մէզ արդարութեան եւ խաղաղութեան համար այս հրատապ պայքարում»:
