Արա Այուազեան
Դիւանագէտների համահայկական խորհրդի հիմնադիր անդամ
ՀՀ նախկին արտգործնախարար
Տարեսկզբին Ալիեւի արած յայտարարութիւնները վերջակէտ դրեցին նախորդ տարիների պատրանքներին, որ հնարաւոր է կայուն, արժանապատիւ եւ փոխշայաւէտ խաղաղութեան հասնել Ադրբեջանի հետ, ինչպէս նաեւ ստիպեցին Հայաստանի գործող իշխանութեանը խոստովանել, որ Բաքուն հող է նախապատրաստում նոր ագրեսիայի համար:
Հարեւան երկրի ղեկավարի տարեմուտի ասուլիսը կրկին խաթարեց մեր թուացեալ անդորրը, խորացնելով վերահաս արհաւիրքի տագնապը: Մինչդեռ տեղի ունեցածը հերթական հաստատումն էր այն բանի, որ արտաքին դերակատարներն ու գործոններն են ձեւաւորում մեր ներքին եւ արտաքին օրակարգը: Հետեւաբար, ներկայիս պայմաններում որակապէս այլ բովանդակութիւն ունեցող արտաքին քաղաքականութեան հրատապ ձեւաւորումը պէտք է դառնայ Հայաստանի քաղաքական ու հասարակական դերակատարների առաջնային եւ գերկարեւոր խնդիր: Պետք է արձանագրել մէկընդմիշտ, որ ստեղծուած բարդագոյն պայմաններում ոսկերչական ճգրտութեան դիւանագիտութիւնն է մեր պետականութեան եւ նրա տարածքային ամբողջականութեան անձեռնմխելիութեան պաշտպանութեան հիմնական բնագիծն ու երաշխիքը:
Փոխարէնը մենք ականատեսն ենք դառնում վտանգաւոր միտումների շարունակական կենսագործմանը: Մեկ կողմից, «խաղաղութեան դարաշրջանի» քաղաքականութեան փաստացի տապալման արձանագրմանը անմիջապէս հետեւեց «լուսաւոր ապագայի» մասին նոր նախաձեռնութիւն: ՀՀ կառավարութիւնն իր վերջին նիստին հաւանութիւն տուեց Եւրամիութեանը Հայաստանի անդամակցութեան գործընթացի մեկնարկի մասին օրէնքի նախագծին, որն առաջիկայում կը ներկայացուի Ազգային Ժողովի հաստատմանը: Ինչպէս նախկինում խաղաղութեան անհիմն օրակարգը, այնպէս էլ այսօր ԵՄ-ին անդամակցելու անհեռանկար շրջադարձը, իմ գնահատմամբ, շեղելու է մեր բնակչութեան ուշադրութիւնը եւ եւրոպական անհասանելի քաղցաբլիթերով բթացնելու է մեր զգօնութիւնը օրհասական վտանգներից եւ տապալումներից: Զուգահեռաբար շրջանառութեան մէջ դրուեց ԱՄՆ-ի հետ ռազմավարական մօտալուտ գործարքի լուրը՝ «Արեւմուտքը մէզ կօգնի» ենթատեքտով: Փորձը ցոյց է տուել, որ այս թեզերի հետ չհամաձայնուողները եւ այլ փաստարկներ ներկայացողները պիտակաւորուելու են որպէս «կայսրութեան» շահերի սպասարկողներ եւ «ծայրագաւառի» քարոզողներ: Այս տեսակի փորձարկուած «յաջողակ» քարոզչութեան իրական արդիւնքը մեր հասարակութեան շարունակական պառակտումն ու մենակութեան, դատապարտուածութեան եւ անօգնականութեան զգացումի բիւրեղացման հետեւանքով դիմադրողականութեան անխուսափելի նուազեցումն է: Զուգահեռաբար հարեւան երկիրը օգտագործում է իւրաքանչիւր առիթ ներազդելու հայաստանեան քաղաքական մթնոլորտի վրայ, եւ Բաքւում կայանալիք Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան այսպէս կոչուած դատաւարութեան բեմադրութիւնը նպատակ է հետապնդելու քաոս ու բաժանարար նոր գծեր առաջացնել Հայաստանում, ինչն առաւել կդիւրացնի իր հեռահար նպատակների իրագործումը;
Ընտրութեան տարբերակները քիչ են
Ժամանակը սպառւում է: Պետք է այս կործանարար ընթացքին վերջ դնել: Տասնամեակների փորձը ցոյց է տուել, որ պատերազմներում յաճախ ռազմական առումով առաւել հզօր հակառակորդի դէմ օգտագործուած ասիմետրիկ ռազմավարութիւնը տուել է իր դրական արդիւնքները: Իրօք, այսօր Հայաստանն էլ չի կարող դիմակայել Ադրբեջանի եւ իր թիկունքում գործող ուժեղ հովանաւորների ռազմական հզօրութեանը: Բայց Հայաստանը դեռեւս կարող է ասիմետրիկ եւ ոչ կոնուենցիոնալ դիւանագիտութեան միջոցով կանխել հակառակորդի ռազմական նոր ագրեսիան եւ ապա զսպել նրա ռազմավարական ծրագրերիի կենսագործումը: Այստեղ անհրաժեշտ է ընդգծել, որ արտաքին քաղաքականութիւնը յաճախ ենթադրում է որոշում կայացնել անկատար տարբերակների միջեւ: Մեր պարագայում հասարակութիւնը պէտք է գիտակցի, որ ընտրութեան տարբերակները, լինելով խիստ սահմանափակ եւ դժուարագոյն, կարող են դառնալ Հայաստանի թերեւս միակ փրկուղին՝ ընթացող տարածաշրջանային վտանգաւոր վերափոխումների պայմաններում:
Որեւէ երկիրը չի կարող լուրջ արտաքին քաղաքականութիւն վարել, եթէ նրա ներսում պառակտուածութիւնը հասել է այսպխի բեւեռացման։ Երբ ներքին ընդդիմախօսների նկատմամբ յաղթանակը դառնում է արտաքին քաղաքականութեան առաջնային նպատակը, համախմբուածութիւնը ցնդում է: Առաւել, քան երբեւէ մէզ պէտք է ներքին կոնսենսուսի ձեւաւորում՝ արտաքին քաղաքականութեան բովանդակութեան եւ իրագործման վերաբերեալ: Հարցազրոյցների, յօդուածների եւ յայտարարութիւնների ազդեցութիւնը որքան էլ առողջարար, բայց խիստ սահմանափակ է: Առաջարկում եմ այլընտրանքային տեսական եւ վերլուծական քննարկումներին զուգահեռ անյապաղ ձեւաւորել քաղաքական եւ հասարակական կազմակերպութիւնների խորհրդատուութիւնների մեխանիզմ՝ ներքաղաքական կոնսենսունսի ձեւաւորման նպատակով:
Արտաքին մարտահրաւէրները հասցէագրելու միասնական հարթակը մեր ներքին համախմբան համար պահանջուած քայլ կը լինի, ինչպէս նաեւ լուրջ ազդանշան՝ արտաքին դերակատարներին հատուածական եւ առանձին ուժերի միջոցով իրենց մարտավարական նպատակները կեանքի կոչելու անհեռատեսութեան եւ միասնական դիրքորոշման հետ հաշուի նստելու անհրաժեշտութեան մասին: Դիւանագէտների համահայկական խորհուրդը, լինելով մասնագիտական կազմակերպութիւն, ի թիւս այլ կայացած միաւորների, պատրաստ է իր նպաստը բերել այս առաքելութեան իրականացման համար: Մեր Հայրենիքը կարիք ունի վերջակէտ դնելու մեր պատմութեան այս ամօթալի ընթացքին եւ նոր սկիզբ դնելու՝ հանուն մեր ընդհանուր եւ արժանապատիւ ապագայի:
