Կիրակի, Դեկտեմբեր 29ին Միացեալ Նահանգների 39-րդ նախագահ՝ Ջիմի Քարթըրը, մահացել է 100 տարեկանում: Քարթըրը իր վերջին պահերին «շրջապատուած էր ընտանիքով» Փլեյնսում (Ջորջիա) իր տանը, ասւում է Քարթըրի կենտրոնի յայտարարութեան մէջ։ Քարթըրը վերջին երկու տարիներին եղել է հիւանդանոցային խնամակալութեան ներքոյ:
Ջիմի Քարթըրը, գէտնանուշի արտադրող էր Փլեյնսից, Ջորջիա: Նա ծառայել է ԱՄՆ ռազմածովային նաւատորմում,իսկ ԱՄՆ նախագահ է եղել 1977-1981 թուականներին: Եղել է նաև նոբելեան խաղաղութեան մրցանակակիր:
Իր նախագահական տարիներին մարդու իրաւունքները պաշտպանելով ԱՄՆ արտաքին քաղաքականութեան կենտրոնում՝ Քարթըրը Եգիպտոսի եւ Իսրայելի միջեւ դեռեւս գոյութիւն ունեցող խաղաղութեան պայմանագիր կնքեց: Նա նաեւ 1977 թուականին հիմնել է էներգետիկայի բաժանմունքը։ Քարթըրի օրով տեղի ունեցան իրանի կողմից ԱՄՆ դըսպանատան գրացումն ու անձնակազմի պատանդաւորումը:
Իր նախագահութիւնից անմիջապէս յետոյ Քարթըրը եւ նրա կինը՝ Ռոզալինը, ստեղծեցին Քարթըրի կենտրոնը, որը վերահսկում էր միջազգային ընտրութիւնները եւ նպաստում հանրային առողջութեանն ամբողջ աշխարհում:
Բազ Գոդուինը, Ջորջիա նահանգի Փլեյնսի նախկին քաղաքապետ եւ Ջիմի Քարթըրի վաղեմի ընկերը, ով գիտէր նախկին նախագահին 10 տարեկանից, իր հանգուցեալ ընկերոջը նկարագրել է որպէս «մարդ [ով] երբեք չի մոռացել այստեղի մարդկանց, անկախ նրանից, թէ ինչ պաշտօն էզբաղեցրել»: Կիրակի երեկոյեան, խօսելով CNN-ի հաղորդաւար Անդերսոն Կուպերի հետ, Գոդուինը յիշեցրեց Քարթըրին որպէս «շատ ազնիւ, շատ շիտակ եւ շատ աշխատասէր անձնաւորութեան», ով իրեն զգում էր որպէս համայնքի մաս եւ «մէզանից մէկի պէս»:
«Նրան կը թաղէն այստեղ, եւ դա կանխամտածուած քայլ է, — ասաց Գոդուինը: «Նոյնիսկ մահուան ժամանակ նա չէր մոռացել իր ծննդավայր քաղաքը»:
Ջորջիայի նահանգապետ Բրայեան Քեմփը կիրակի հրամայել է բոլոր նահանգային շէնքերի եւ տարածքների դրօշները կիսատ ծածանել ի յարգանք նախկին նախագահ մահուան :
«Այս օրը՝ 2024 թուականի դեկտեմբերի 29-ին, նրա մահուան օրը, մենք յարգում ենք Ջորջիայի Ջիմի Քարթըրի յիշատակը որպէս յարգուած համայնքային ակտիւիստ, վէտէրան, պետական գործիչ, հեղինակ, նախկին նահանգապետ եւ Միացեալ Նահանգների նախկին նախագահ։ — ասուած է Քեմփի գործադիր հրամանում:
Դրօշները կիջեցուէն մինչեւ 30 օր՝ մինչեւ 2025 թուականի յունուարի 28-ի մայրամուտը, կիրակի հրապարակուած գործադիր հրամանի համաձայն։
Քարթըրը Թրամփի նախագահութեան ընթացքում բազմիցս շփուել է այն ժամանակուայ նախագահ Դոնալդ Թրամփի եւ նրա վարչակազմի հետ: 2018 թուականին Քարթըրն ասաց, որ ստացել է ճեպազրոյց Հիւսիսային Կորեայի վերաբերեալ եւ ասել, որ պատրաստ է Թրամփի վարչակազմի անունից մեկնել Հիւսիսային Կորեայ: Քարթըրը Թրամփին նամակ է գրել ԱՄՆ-Չինաստան առեւտրային յարաբերութիւնների վերաբերեալ եւ հեռախօսով զրուցել նրա հետ 2019 թուականի Ապրիլին։ Թեեւ Սպիտակ տունը հեռախօսազանգը համարեց «շատ լաւ հեռախօսազրոյց» եւ ասաց, որ Թրամփին «միշտ դուր է եկել նախագահ Քարթըրին», յարաբերութիւնները վատթարացան աւելի ուշ, երբ Քարթըրը կոչ արեց ամբողջական հետաքննութիւն սկսել 2016 թուականի ընտրութիւններին Ռուսաստանի միջամտութեան վերաբերեալ եւ առաջարկեց. «դա ցոյց կը տայ, որ Թրամփը իրականում չի յաղթել ընտրութիւններում 2016 թուականին»։
Աւելի ուշ Քարթըրը կտրուկ նախազգուշացումներ արեց Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութեան ֆինանսաւորման Թրամփի որոշման մասին:
Թրամփը, իր հերթին, 2019 թուականի յունիսին G20-ի գագաթնաժողովի մամուլի ասուլիսի ժամանակ Քարթըրին անուանեց «լաւ մարդ» եւ «սարսափելի նախագահ»:
Նախագահ Ջո Բայդէնը կիրակի իր ելոյթում ասաց, որ նախկին նախագահ Ջիմի Քարթըրը «մոդել է այն բանի, թէ ինչ է նշանակում ապրել իմաստով եւ նպատակային կեանքով»:
«Ջիմմի Քարթըրը հանդէս է գալիս որպէս մոդել այն բանի, թէ ինչ է նշանակում ապրել իմաստով եւ նպատակներով, սկզբունքներով, հաւատքով եւ խոնարհութեամբ: Նրա կեանքը նուիրուած էր ուրիշներին»,- ասել է Բայդէնը։
Նախագահ Բայդէնը 2025 թուականի յունուարի 9-ը հռչակել է Ազգային սգոյ օր՝ կոչ անելով ամերիկացիներին «յարգանքի տուրք մատուցել Քարթերի յիշատակին»։
Քարթերի կենտրոնը ասում է, որ հանրային արարողութիւններ կ’անցկացուեն Ատլանտայում եւ Վաշինգտօն Դի Սիում, ինչպէս նաեւ յուղարկաւորութիւն եւ թաղում իր ծննդավայր՝ Ուայթ Փլեյնսում, Ջորջիա:
