Վերջին օրերին Հայաստանի վերլուծական միտքն ու քաղաքական շրջանակներն ամբողջովին լծուել են դիմադրութեան շարժման գործողութիւնների քննարկմանը․ առանց վարանելու բոլոր շրջանակները գնահատականներ են տալիս, արժեւորում կամ քննադատում, մի մասը համարում է, որ դիմադրութեան շարժումը ձախողուել է, միւսները՝ կարեւոր յաջողութիւններն են շեշտադրումներ։
Ընդհանրապէս, եւ՛ խորհրդային անցեալը եւ յատկապէս այդ 70 տարիների քարոզչութիւնն իր դերն ունեցել է ՀՅ Դաշնակցութեան հանդէպ հայութեան վերաբերմունքի համատեքստում։ 3-րդ հանրապետութեան դեռ վաղ շրջանից արդէն ակնյայտ էր, որ հոմոսովետիկուսից մէկէն գլխին անկախութիւն ընկած հայութեան համար ՀՅԴ-ն դժուար ընկալելի է՝ իր մէկ հարիւրամեակից աւելի ազգապահպան եւ հայեցի գործունէութեան ֆենոմենով։
Իրականում, օտարամոլութեան մեծ չափաբաժին ունեցող եւ կոսմոպոլիտ հայերի համար գտածոյ էր ՀՀՇ կոչուածը, որի հետ համազգայինը, ազգային գաղափարախօսութիւնը, քանի գնաց, աւելի պարզորոշ զգացուեց՝ անհամատեղելի էին։
Ինչեւէ, երբ կողքից նայում ու լսում ես տարբեր շրջանակների տեսակէտներն ու վերլուծութիւնները, ուղղակի պարզ է դառնում, որ ՀՅԴ-ն է կրկին թիրախի տակ։ Որն իր սխալներով հանդերձ՝ միակն է 131 -ամեայ պատմութեան բեռով ու հարստութեամբ։
Ասածս ինչ է՝ դիմադրութեան շարժումը ա՛յս սկիզբը պիտի ունենար, որ կայանար, որ պայքարի ազգային եւ ժողովրդական շարժման սկիզբ դառնար, ի վերջոյ, ՀՅԴ-ն է, որ Հայաստանում եւ աշխարհում սփռուած իր միաւորներով ոգեղէնութիւն հաղորդեց դիմադրութեան շարժմանը։ ՀՅԴ երիտասարդներն առանց երկնչելու անհնազանդութեան երթեր էին անում՝ ոստիկանական մահակից չուախենալով։
Ի դէպ, Իշխան Սաղաթելեանին ուղղուած նետէրը շատ են, բայց յատկապէս իշխանութեան շրջանակներից արձակուող նետէրը եթէ չլինէին, այդժամ հարկ կը լինէր անհանգստանալ, եթէ կան, ուրեմն, ամէն բան ճիշտ է եղել։
Իրականում, անցած ողջ շրջանը դիմադրութեան շարժման ուժերի համար ազգայինի շուրջ համախմբուելու պայքարի իրական փորձառութիւն եղաւ, որի շուրջ ժամանակի ընթացքում սկսեցին հաւաքուել-մէկտեղուել նաեւ ժողովրդական հոծ խմբեր, ընդ որում, բացարձակ ապաքաղաքական շերտեր։ Մարդիկ, որոնք խորապէս գիտակցեցին եւ ընկալեցին պետութեան եւ ազգի գլխին կախուած աղէտի մատալուտ, շատ մօտ լինելը։
Ի դէպ, հակաթուրքականութիւնը չպէտք է ընկալել զուտ կարգախօսային մակարդակում, այն կարեւոր եւ նշանային գործոնն է, որ լուրջ դերակատարում է ունեցել եւ ըստ իս, պիտի շարունակի ունենալ։
Հայաստանի զարգացման եւ առաջընթացի գաղափարը որպէս դոմինանտ ունենալով՝ անհնար է հաեօց համար ազգային շարժում ունենալ առանց թուրքադրբեջանական տանդէմի գործած մարդկային եւ մշակութային յանցանքների, առաւել յստակ՝ նրանց ձեռամբ պատմութեան մէջ բազմիցս կրկնուող՝ ցեղասպանութեան թեմային անդրադառնալու։
Տեսեք՝ երբ դեռ 2008-ին Ադրբեջանի նախագահի մակարդակով խօսւում էր Արեւմտեան Ադրբեջանի մասին՝ նկատի ունենալով ՀՀ տարածքը, ապա նաեւ՝ համանուն գիրք էր տպագրւում եւ տարածւում աշխարհի խոշոր մէգապոլիսներում եւ համալսարաններում, Հայաստանում հիմնականում քամահրանքով էին վերաբերւում՝ ծայրեծայր ստայօդ այդ գիրքն ուղղակի անտեսելով։ Երբ յուշարձանագէտ Սամուել Կարապետեանն այդ անհեթեթութիւններին պատասխանող եռալեզու գիրք-ալբոմներ էր տպում, պետութիւնը, ի մասնաւորի մեր դիւանագիտական կորպուսը, մեր ԱԳՆ-ն հսկայական տիրաժներով աշխարհով մէկ սփռելու եւ տարածելու մասին խորը չէր էլ մտածում։ Այս եւ այս կարգի ստէրը, որ տիրաժաւորում էին հարեւանները պարբերաբար եւ մշտապէս նոյն պարբերականութեամբ էլ պիտի հերքուեին մեր կողմից։ Համապատասխան հնչեղութեամբ չի արուել, մինչդեռ պիտի դա՛ դարձնէինք զէնք՝ թուրքադրբեջանական հակահայ քաղաքականութեան դէմ՝ որպէս Հայկական լեռնաշխարհի բնիկն ու ժառանգորդը։ Իսկ այսօր ոչ միայն չի արւում, այլեւ եղած եւ գործուն կառոյցներն էլ ոչնչացուեցին ներկաների կողմից։ Եւ կամ վերածուեցին ֆեյքեր բուծող-լաբորատորիաների։
Շարժմանը առաւել լայն, մեծ ընդգրկում եւ թափ հաղորդելու խնդիրը մշտապէս այս ընթացքում արծարծուել է։ Դեռ մէկ ամիս առաջ էինք անդրադարձել, որ «ընդդիմութիւնը պիտի ժողովրդի հետ ոչ միայն տեսական, այլեւ խիստ գործնական խօսակցութիւն ունենայ՝ համառօտ ներկայացնելով իր ծրագրային առաջարկները՝ սոցիալ-տնտեսական առկայ խնդիրների՝ զբաղուածութեան խնդրի, օրէցօր ահագնացող գնաճի զսպման եւ աղքատութեան տեմպերի մեղմման համատեքստում»։
Այս թեմաներին անդրադարձներ, բնականաբար, եղել են, սակայն այսօր գնաճի տեմպերն ինտենսիւ աճում են, իսկ նուազագոյն սպառողական զամբիւղը դատարկւում է օրօրի։ Ըստ ամենանի, իշխանական շրջանակները զգալով, որ դիմադրութեան ազգային-անվտանգային շարժմանը նոր շունչ կը հաղորդուի սոցիալ-տնտեսական բազմաւեկտոր թեմաների եւ այդ համատեքստում՝ հասարակութեան նոր շերտերի ներգրաւմամբ, երեկուանից արդէն գնաճի արդարացումներով էին զբաղուած․․․
Կարծում ենք, դիմադրութեան շարժման այս նոր փուլը պիտի նաեւ առանձնանայ շարժման առաւել համընդգրկուն դառնալով։
Ժամանակն է, որ պետութեան ու պետականութեան համար մտահոգ ընկերութիւններ, ԲՈՒՀ-եր, պրոֆէսիոնալ կառոյցներ միանան դիմադրութեան շարժմանը՝ յստակ դնելով Փաշինեանի հեռացման հարցը՝ նրա վարած ազգակործան եւ պետականաքանդ քաղաքականութիւնն ու գործողութիւնները հիմնաւորապէս մերժելով։
Աղբիւր` Փաստինֆո
