Հայաստանի կառավարութիւնը Սահմանադրական դատարան է ներկայացրել Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ պետական սահմանի սահմանազատման հարցերով երկու երկրների յանձնաժողովների համատեղ գործունէութեան մասին կանոնակարգը (այսուհետ` Կանոնակարգ)` Սահմանադրութեանը վերջինիս համապատասխանութիւնը որոշելու համար:
Անհրաժեշտ է ընդգծել.
1.- Որպէս պետական սահմանի սահմանազատման գործընթացի հիմնարար սկզբունք յայտարարուած 1991 թուականի Ալմա Աթայի հռչակագիրը չի նկարագրում ԱՊՀ-ին անդամակցող երկրների սահմանները, չի պարունակում խորհրդային նախկին հանրապետութիւնների վարչական սահմաններին վերաբերող որեւէ յղում: Իբրեւ փաստարկ բերուող այն հանգամանքը, որ սոյն հռչակագրով կողմերը ճանաչում են միմեանց տարածքային ամբողջականութիւնը, էական չէ, քանի որ այս սկզբունքն ամրագրուած է թէ՛ ՄԱԿ-ի կանոնադրութիւնում, թէ՛ ԵԱՀԿ Հելսինքիի եզրափակիչ աքթում եւ այլ միջազգային հիմնարար իրաւական փաստաթղթերում, որոնց կողմ են հանդիսանում Հայաստանն ու Ազրպէյճանը: Սակայն այս պարտաւորութեան ստանձնումը որեւէ կերպ չի կաշկանդել Ազրպէյճանին ներխուժել Հայաստանի Հանրապետութեան տարածք: Հետեւաբար, Ալմա Աթայի հռչակագրի յիշատակումը որեւէ կերպ չի զսպում ազրպէյճանական յարձակողապաշտութիւնը: Առաւել եւս, երբ կանոնակարգը նախատեսում է ապագայում հիմնարար սկզբունքի փոփոխականութեան հնարաւորութիւն:
2.- Կանոնակարգում առկայ են ձեւակերպումներ, որոնք էական վտանգներ են պարունակում Հայաստանի համար: Մասնաւորապէս` սահմանի հատուածական սահմանազատումը, վէճերի լուծման կարգի բացակայութիւնը եւ այլն:
3.- Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները պնդում են, որ սահմանազատման հիմք է ծառայում Խորհրդային Միութեան զինեալ ուժերի գլխաւոր սպայակոյտի 1976-78 թուականներին կազմուած եւ 1979 թուականին հերթապահութեան անցած քարտէսը, որով ուրուագծւում էին Խորհրդային Միութեան միութենական հանրապետութիւնների վարչական այն սահմանները, որոնք հանդիսացել են «Խորհրդային Միութեան փլուզման պահի դրութեամբ գոյութիւն ունեցող իրաւաբանօրէն հիմնաւորուած միջհանրապետական սահման»: Սակայն Կանոնակարգի բնագրում այդ քարտէսին որեւէ յղում չկայ:
Ըստ այդմ, ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինն արձանագրում է.
1.- Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ազրպէյճանի Հանրապետութեան միջեւ միջպետական սահմանի սահմանազատման համար ելակէտային սահմանը, այսինքն` այն աշխարհագրական ուրուագիծը (սահմանը), որը ներպարփակում է Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքը, պէտք է յստակ սահմանուած եւ նկարագրուած լինի Հայաստանի Հանրապետութեան օրէնսդրութեամբ: Սահմանազատման արդիւնքում այդ ուրուագծի փոփոխութիւնը ենթակայ է հաստատման հանրաքուէի միջոցով: Հակառակ դէպքում Կանոնակարգը ենթակայ է հանրաքուէով հաստատման:
2.- Սահմանազատման հիմնարար սկզբունքները պէտք է գործեն սահմանի իւրաքանչիւր հատուածի համար: Այլապէս` սահմանի իւրաքանչիւր հատուածում Ազրպէյճանը կարող է պարտադրել այնպիսի կամայական «հիմքեր», որոնք բացառապէս կը ծառայեն ազրպէյճանական շահերին:
3.- Սահմանազատման ժամանակ պէտք է գործի «ոչինչ համաձայնեցուած չէ, եթէ ամէն ինչ համաձայնեցուած չէ սկզբունքը»: Այսինքն` որեւէ հատուածի սահմանազատում չի կարող վերջնական համարուել, քանի դեռ չի նկարագրուել ամբողջ սահմանը:
4.- Սահմանազատման գործընթացի արհեստական ձգձգումը, սահմանազատման շուրջ եղած տարաձայնութիւնները որպէս պատերազմի պատճառ օգտագործելը բացառելու նպատակով` յստակ պէտք է նշուի, թէ ինչպէս են կարգաւորուելու սահմանազատման գործընթացում առաջացած սահմանային վէճերը:
5.- Կանոնակարգն անտեսում է Ազրպէյճանի շահերից չբխող միջազգային լաւագոյն փորձը, անտեսւում են այն իրաւական հիմքերը, որոնք ամրագրում են Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքային շահերը: Կանոնակարգը հիմքեր է ստեղծում հետագայ միակողմանի զիջումների համար:
Առ այդ, ՀՅԴ Հայաստանի Գերագոյն մարմինը հակասահմանադրական է համարում նման փաստաթղթի գոյութիւնը, եւ հետեւաբար այն ենթակայ չէ Ազգային ժողովի կողմից ընդունման:
ՀՅԴ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՄԱՐՄԻՆ
24 սեպտեմբեր 2024
