30 յուլիսի, 2024 ՎԱՇԻՆԳՏՈՆ, ԱՄՆ – Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբը (ANCA) այսօր Բայդենի վարչակազմին տուել է անկումային գնահատական՝ 2023 թուականին Ադրբեջանին՝ արցախցի հայերի ցեղասպանութեան ընթացքում զինելու, աջակցելու եւ քաջալերելու համար։
Հրաժարուելով պատասխանատուութեան ենթարկել Ալիեւի ռեժիմին իր յանցագործութիւնների համար, որեւէ իմաստալից քայլ չձեռնարկել արցախահայերի վերադարձը կամ հայ պատանդների ազատ արձակումն ապահովելու համար, եւ միայն նուազագոյն օգնութիւն ցուցաբերելով վտանգի տակ գտնուող Արցախցի փախստականներին։
Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբը (ANCA) խորապէս հիասթափուած է Բայդէն-Հարիս վարչակազմից՝ վերջիններս շարունակաբար մերժել են լուրջ գործողութիւններ ձեռնարկել՝ Ադրբեջանին պատասխանատուութեան ենթարկելու Արցախահայութեան նկատմամբ իր ցեղասպանական յարձակման համար: Անցեալ տարի, նրա լռութիւնը Արցախի բնիկ հայերի վերադարձի իրաւունքի վերաբերեալ, եւ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալութեան (USAID) անյապաղ անհրաժեշտ մարդասիրական օգնութիւնը չտրամադրելը աւելի քան 120,000 հայ փախստականներին, որոնք հարկադրուած են եղել լքել իրենց տները։ 2020 թուականի Արցախեան պատերազմի ժամանակ Բայդէն-Հարիս արշաւը մեծ խոստումներ է տուել ամերիկահայ համայնքին՝ խոստանալով արգելել ԱՄՆ ռազմական օգնութիւնը Ադրբեջանին։
Ընդամէնը ամիսներ անց, Բայդենի վարչակազմը հրաժարուեց այդ պարտաւորութիւնից եւ, դաւաճանութեան կոպիտ ակտով, յայտարարեց Ադրբեջանին անվտանգութեան աջակցութեան վերահաստատման մասին՝ Հայոց ցեղասպանութիւնը ճանաչելուց ընդամէնը մէկ օր առաջ: Բայդէն-Հարիսի վարչակազմը կրկին թոյլատրեց ռազմական օգնութիւնը Ադրբեջանին 2022 թուականին, նոյնիսկ Ադրբեջանի կողմից լայնօրէն փաստագրուած մարդու իրաւունքների խախտումների եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնիշխան տարածք ներխուժման հետեւանքով
Չկայ Հայաստանի նկատմամբ Բայդէն-Հարիս վարչակազմի երկդիմի քաղաքականութեան աւելի յստակ օրինակ, քան USAID-ի ադմինիստրատոր Սամանթա Փաուերի անողնաշար անգործութիւնը Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման եւ էթնիկ զտումների ժամանակ։ Քանի որ Ադրբեջանը զրկեց Արցախի 120,000 հայերին սննդամթերքի, վառելիքի, դեղորայքի եւ մարդասիրական ապրանքների հասանելիութիւնից՝ միջազգային իրաւունքի կոպիտ խախտմամբ, Փաուերը հրաժարուեց ընդունել սարսափելի հումանիտար ճգնաժամը: Արցախի ողջ հայ բնակչութեան ցեղասպանական էթնիկ զտումը մարդասիրական աղէտ էր, որը Միացեալ Նահանգներն ունէր բոլոր հնարաւորութիւնները կանխելու, բայց փոխարէնը որոշեց թոյլ տալ՝ զոհաբերելով տարածաշրջանի բնիկ քրիստոնեայ հայ բնակչութեան գոյութիւնը մոլորուած աշխարհաքաղաքական շահերի համար: Սամանթա Փաուերի վերջերս Հայաստան կատարած այցը Արցախի էթնիկ զտումներից յետոյ ընդամէնը մի քիչ աւելին էր, քան խուլ գովազդային հնարք՝ էթնիկ զտումների զոհերին որպէս քաղաքական յենարան օգտագործելու սառը, հաշուարկուած փորձ: Մինչ օրս ԱՄՆ ՄԶԳ-ն տրամադրել է 21 միլիոն դոլարի չնչին մարդասիրական օգնութիւն հայ փախստականներին, ինչը մօտ 2 միլիարդ դոլարի մի մասն է, որն անհրաժեշտ է իրենց տներից բռնի տեղահանուածների անյապաղ մարդասիրական կարիքները հոգալու համար: Անհասկանալի է մնում, թէ իրականում այս համեստ գումարից որքանն է հասել կարիքաւոր ընտանիքներին: Բայդէն-Հարիսի վարչակազմի աղէտալի պատասխանը Արցախի էթնիկ զտմանը շարունակուել է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հիմնովին անարդար խաղաղութեան գործընթացի խթանման մէջ, որը ձգտում է ստիպել Հայաստանին գնալ թանկարժէք միակողմանի զիջումների՝ իր անվտանգութեան հաշուին: Միաժամանակ նորմալացւում են Ադրբեջանի էթնիկ զտումները եւ լեգիտիմացւում նրա պատանդի դիւանագիտութիւնը։ Աշխատելով ստիպել Հայաստանին ընդունել հապճեպ եւ թերի խաղաղութեան համաձայնագիրը՝ Բայդէն-Հարիսի վարչակազմը խաթարում է Հայաստանի երկարաժամկէտ տարածաշրջանային անվտանգութիւնը։
Բայդէն-Հարիսի վարչակազմի մերժումը նշանակալից հետևանքներ պարտադրել Ադրբեջանին միջազգային իրաւունքի կոպիտ խախտման համար, շարունակում է քաջալերել Ալիեւի ռեժիմին։
Բայդէն-Հարիսի վարչակազմի անգործութիւնը Արցախին առնչուող հարցերում ծանրաբեռնուած կը լինի ամերիկահայ ընտրողների մտքերի վրայ այս նոյեմբերին, այդ թւում՝ Նեւադայի եւ Միչիգանի առանցքային նահանգների, ինչպէս նաեւ Փենսիլուանիայում:
Փոխնախագահ Հարիսի՝ Դեմոկրատական կուսակցութիւնից նախագահի ենթադրեալ թեկնածու դառնալով, ամերիկահայ ընտրողները ակնկալում են վճռական գործողութիւններ՝ Բայդէն-Հարիսի վարչակազմի կողմից Արցախահայութեան խայտառակ լքումը շտկելու համար՝ սկսած Ադրբեջանին ԱՄՆ-ի օգնութեան անյապաղ արգելումից, նպատակային պատժամիջոցների սահմանումից։ Ադրբեջանցի ռազմական յանցագործները պատասխանատւութեան կանչել, Արցախցի բնիկ հայերի վերադարձի իրաւունքի երաշխաւորման գործողութիւններ եւ Արցախցի փախստականներին մարդասիրական օգնութեան էական աճ։
Հարաւային Կովկասում արդար, կայուն եւ արժանապատիւ խաղաղութիւն հնարաւոր է միայն հաշուետուողականութեան միջոցով: Ադրբեջանի կողմից Արցախի էթնիկ զտումները չշտկելը, ապօրինաբար կալանաւորուած հայ գերիների ազատ չարձակելը եւ Արցախահայութեան վերադարձի միջազգայնօրէն երաշխաւորուած իրաւունքը չապահովելը ոչ միայն կխրախուսի Ադրբեջանի ցեղասպանական ձգտումները, այլեւ վտանգաւոր ազդանշան կ’ուղարկի այլ չարաշահող ռեժիմներին: Այն որ Միացեալ Նահանգները պատրաստ է պաշտպանել մարդու իրաւունքների, ժողովրդաւարութեան եւ միջազգային իրաւունքի սկզբունքները, միայն այն ժամանակ, որ աշխարհաքաղաքական առումով դա յարմար է:
