Դ. Մ. Պատմական Գիտութիւնների թեկնածու
Մօտաւորապէս 16 դար է անցել հայ էթնոսի մշտապէս փառահեղ յաղթանակների մարմնացումը համարւած ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ-ից։
Հայոց հոգեւոր ու աշխարհիկ արժէքների միաձուլման հիմք, ազգն ու եկեղեցին միմեանց շաղկապող ու դրանց ԱԶԳԱՅԻՆ կերպար հաղորդող գաղափարախօսութիւն է սեպւել ԱՒԱՐԱՅՐԵԱՆ ազգակերտ ճակատամարտը՝ ամբողջ 1600 տարի հայութեան յաջորդական սերունդների համար։
Գաղափարախօսութիւն, որն Հայոց կեանքի ու պատմութեան օրինաչափութիւնների թելադրանքով տարատեսակ մարտահրաւէրները դիմագրաւելու յաղթական մաքառումների ուղենիշը դարձաւ:
Ահաւասիկ՝ նոյն «Աւարայրից ջանք առնելու եւ Սարդարապատներում շունչներս տալու» Սեւակեան մարգարէական, մշտանորոգ պատգամը՝ խորհուրդ խորին…
Վերոգրեալի տրամաբանական հասկացութիւնները մեզ հիմք են տալիս հաստատելու, որ մարդկային կեանքը իմաստաւորւում է համարժէք գաղափարախօսութիւններով, որոնք իրենց մէջ պարփակում են ինչպէս հոգեւոր, այնպէս էլ՝ աշխարհիկ-նիւթական արժէքներ։ Տւեալ արժէքները ժամանակի, կեանքի ու պարտաւորութիւնների բերումով կարող են ձեւով նոր կերպաւորում ընդունել, բայց երբեք թոյլատրելի չէ նրանց բովանդակային անէացումը։ Չէ՞, որ այդպիսով նոյն կեանքն ու մարդկային փոխյարաբերութիւններն են իմաստազրկւում…
… Յարգելի ընթերցող, ինչպէս 20-րդ դարասկզբին, այնպէս էլ նոյն դարավերջին, հայը իմաստալից եւ տւեալ դէպքում՝ ԱԶԳԱՅԻՆ գաղափարախօսութիւն վերածնեց Իր նոր Աւարայրի՝ Արցախեան վերյառնումով։ Եւ 21-րդ դար թեւակոխել պատրաստւող հայը փորձեց իր նորագոյն կեանքի իմաստաւորման ուղին համահարթեցնել համապատասխան արժեչափերով՝ Անկախութեան վերականգնմամբ, Ազգային-պետական կայացածութեամբ, պատմական արհամարհւած ու ոտնահարւած Պահանջատիրութեանց վերարծարծմամբ ու փոխհատուցմամբ, հայրենի ժողովրդի բարօրութեան համար սոցիալական արդարութեամբ եւ ի վերջոյ՝ համազգային մեր ուժականութեան երաշխաւորումը՝ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութեամբ։
… Սակայն.-
Նորանկախ Հայրենիքի մեծագոյն նպատակների ուղին ինչպէս բնական-տրամաբանական, այնպէս էլ արհեստական-շինծու խոչընդոտներով՝ առաւել եւս հայութեան եւ Հայաստանի ոխերիմ թշնամիների համակարգւած դաւադրութիւնների ճամբով շեղելու-վտանգելու սպառնալիքը առաւել քան երբեւէ իրական էր թւում։ Իսկ արտաքին սպառնալիքը աւելի էր ակնբախ դառնում, երբ ներքին սայթաքումները՝ յատկապէս սոցիալ-տնտեսական բնագաւառներում իրենց անարդար դրսեւորումներն էին ունենում, մասնաւորապէս սոցիալապէս անապահով խաւերի մօտ։
Սրան գումարելով առհասարակ արտաքին՝ թուրք-ադրբեջանական, ինչպէս նաեւ հրէական ու անգլօ-սաքսոնական ըստ ամենայնի հակաարցախեան արեւելումը, ապա միանգամայն «տրամաբանական» էր դառնում հայոց իրականութեան մէջ 21-րդ դարասկզբում եւս գլուխ բարձրացնելու կամ ի յայտ բերելու ՎԱՍԱԿՆԵՐԻ չարագուշակ իրողութիւնը…
Իրողութիւն, որն նպատակադրել էր իր համար արցախեան գլխացաւանքից եւ այդ ճամբում՝ համազգային Պահանջատիրութիւնից, Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումից, հատուցումից, նոյնիսկ Սեւրի պայմանագրի վերարծարծումից ու մէկ խօսքով Հայ Դատից ազատւել՝ զուգահեռաբար ջարդելով ու նսեմացնելով դրանք պաշտպանող, պահպանող ու հետապնդող ազգային ու հոգեւոր խորհրդանիշերն ու կառոյցները, ի դէմս՝ Հայոց Բանակի (Վարդանանց ժամանակի Հայոց այրուձին) եւ հայկական Առաքելական Եկեղեցին (Աւարայրի Ղեւոնդեան պայքարի չխամրող ոգին)։
1572 տարի առաջւայ Վարդանանց ԳԱՂԱՓԱՐ- ՊԱՅՔԱՐԸ փոխադարձութեան օրինաչափութեամբ գործարկւելու իրական հնարաւորութեամբ է օժտւած այսօր իսկ։ Եւ հեռու չէ այն փրկարար պահը, երբ Հայոց թէեւ արհամարհւած, բայց հարազատ զաւակները վերստին մաքառելու կամք կը դրսեւորեն՝ մերօրեայ ՎԱՐԴԱՆԱՆՔ-ը վերակերտելու բարձր գիտակցութեամբ ու առաքելութեամբ:
