19 սեպտեմբերին «Եռաբլուր» զինուորական պանթէոն այցելեցին Արցախի նախագահ Սամուէլ Շահրամանեանը, Ազգային ժողովի նախագահի պարտականութիւնները կատարող Գագիկ Բաղունցը, պատգամաւորներն ու պաշտօնեաները, որոնք իրենց յարգանքի տուրքը մատուցեցին արցախեան նահատակներուն յիշատակին:
Լրագրողներուն հետ ունեցած զրոյցին ընթացքին Ս. Շահրամանեան ըսաւ. «Ռազմական գործողութիւններուն հետեւանքով մեր բնակչութիւնը ստիպուած եղած է լքել իր հայրենիքը, եւ մենք մշտապէս մեր յիշողութեան մէջ պիտի ունենանք այն նուիրեալներուն անունները, որոնք իրենց կեանքին գնով պաշտպանած են մեր հայրենիքը»:
Ան յայտնեց, որ 19 սեպտեմբերը յիշողութեան մէջ պիտի մնայ իբրեւ օր մը, երբ 10 ամիս շրջափակումէն, այնուհետեւ 4 ամիս լիակատար պաշարումէն ետք ազրպէյճանական կողմը դիմեց ռազմական յարձակման` պատճառելով զոհեր ու տուժածներ:
Հայաստանի իշխանութիւններու յայտարարութիւններուն վերաբերող հարցումի մը ի պատասխան` Արցախի նախագահը նշեց, որ ցաւով կը լսէ զանոնք. «Ցաւով կը լսեմ նման արտայայտութիւնները, ներառեալ բարձրաստիճան պաշտօնեաներու կողմէ, որոնք կը նկատեն, որ մենք` արցախցիներս, հիւր ենք Հայաստանի մէջ, որոնք կը նկատեն, որ Արցախը Ազրպէյճանի կազմին մէջ ճանչնալը Հայաստանի Հանրապետութեան յաղթանակ է: Մեծ կասկածներ ունիմ, որ Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեան բոլոր անդամները այդպէս կը մտածեն եւ Հայաստանի Հանրապետութեան ժողովուրդը այդպէս կը մտածէ: Ես ոչինչ ունիմ ըսելիք այդ մարդոց, իրենց պատասխանները իրենք պէտք է տան այն քաղաքացիներուն, որոնք ձեւաւորած են իշխանութիւնները»:
Արցախի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի նախագահի պարտականութիւնները կատարող ագիկ Բաղունց եւս յայտնեց, որ մէկ տարի առաջ Արցախի մէջ տեղի ունեցած ողբերգութիւնը այդպէս ալ դաս չդարձաւ հայ ժողովուրդին համար:
«Տեղի ունեցածը ինչպէս ալ անուանենք` թէ՛ ցեղասպանութիւն, թէ՛ ցեղային զտում, թէ՛ բռնի տեղահանում, այնուամենայնիւ կը հանդիսանայ մէկ դար առաջ տեղի ունեցած Մեծ եղեռնի շարունակութիւնը: Ցաւօք, Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնները, խօսելով երկրի անվտանգութեան մասին, որ կ՛ենթադրէ երկու բաղադրիչ` հզօր բանակի ստեղծում եւ զուգահեռ խաղաղութեան օրակարգը, այնուամենայնիւ նման արտաքին քաղաքականութիւնը արդիւնաւէտ կ՛ըլլայ այդ երկու ռազմավարութիւններու ներդաշնակութեան մէջ, ինչ որ, ցաւօք, չի դիտուիր մեր արտաքին քաղաքականութեան մէջ: Մենք կտրուկ շեշտ կը դնենք միայն խաղաղութեան օրակարգի վրայ` մեր յոյսը դնելով անոր վրայ, որ ատով իսկ կարելի է ապահովել երկրի անվտանգութիւնը», նշեց ան` շեշտելով, որ նման քաղաքականութիւնը նման է Սթոքհոլմեան համախտանիշին, որուն պարագային զոհը կը փորձէ սէր եւ ըմբռնում դրսեւորել ահաբեկիչին նկատմամբ:
Ըստ անոր, այս դիրքորոշումը Ազրպէյճանի եւ Թուրքիոյ նման դրացիներու հետ յարաբերութիւններուն մէջ դժուար թէ փափաքելի արդիւնք տայ:
Արձագանգելով այն դիտարկման, թէ պարբերաբար մեղադրանքներ կ՛ուղղուին, որ Արցախը չկայ, քանի որ Արցախի նախագահ Սամուէլ Շահրամանեանը փաստաթուղթ ստորագրած է` Բաղունց ըսաւ, որ փաստաթուղթը իրաւական ուժ չունի, իսկ ստորագրութիւնը ստիպողական քայլ էր` 120.000 արցախցիները փրկելու եւ Արցախէն դուրս բերելու համար:
Հայաստանի իշխանութիւններուն կողմէ Արցախի նախագահի եւ արցախցի այլ պաշտօնեաներուն դէմ կատարուած գործողութիւններուն ու յայտարարութիւններուն մասին Բաղունց նշեց, որ իրեն համար զարմանալի է, թէ պետական մակարդակով կ՛առնուին քայլեր, որոնք կարելի է այլ հարթակի վրայ լուծել` փոխըմբռնման ու բանակցութիւններու միջոցով` հաշուի առնելով համապատասխան իրաւական եզրերը:
Անդրադառնալով արցախցիներուն` Արցախ վերադարձի եւ առհասարակ Արցախի հարցը փակելուն` Բաղունց նշեց, որ այդ հարցը կարելի չէ փակել, եւ խնդիրը իրենք միշտ ալ օրակարգի վրայ պիտի պահեն:
Պատասխանելով այն հարցումին, թէ ինք որքանով բաւարար կը գտնէ Հայաստանի իշխանութիւններուն ջանքերը` ուղղուած Պաքուի մէջ պահուող Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան ազատ արձակման` ան ըսաւ. «Բաւական է ըսել, որ այնպիսի հզօր կարելիութիւն, որ ունի Հայաստանի Հանրապետութեան իշխանութիւնը` բանակցային գործընթացին մէջ առանցքային խնդիրներէն մէկը դարձնել Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան վերադարձը, չ՛օգտագործուիր, ինչ որ կը կարծեմ լուրջ բացթողում է»:
