ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակի յայտարարութիւնը
ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակը խստօրէն դատապարտում է Արցախի նախագահական ընտրութիւնների վերաբերեալ ԵՄ վերջին յայտարարութիւնը։ Յայտարարութիւնը, դրա տարածման ժամանակն ու բովանդակութիւնը արդարացուած չէն՝ հաշուի առնելով Արցախում շարունակուող հումանիտար սուր ճգնաժամը։
Անկախ փորձագէտների եւ միջազգային իրաւապաշտպան կազմակերպութիւնների բազմաթիւ զեկոյցներ եւ յայտարարութիւններ զգուշացրել են Արցախում էթնիկ զտումների Ադրբեջանի շարունակական քաղաքականութեան եւ դրա ցեղասպանական էութեան մասին։ Միջազգային քրէական դատարանի նախկին գլխաւոր դատախազ Լուիս Մորենոյ Օկամպոն վերջերս հրապարակուած իր զեկոյցում պնդում է, որ կայ «ողջամիտ հիմք» ենթադրելու, որ Ադրբեջանը ներկայումս ցեղասպանութիւն է իրականացնում Լեռնային Ղարաբաղի բնիկ հայ բնակչութեան դէմ։ Ցեղասպանութեան կանխարգելման Լեմկինի ինստիտուտը, ինչպէս նաեւ Genocide Watch-ը նոյնպէս մի քանի ահազանգեր են տարածել այս ծանր իրավիճակի վերաբերեալ։ Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի անօրինական շրջափակումը, որը խոչընդոտում է սննդամթերքի, բժշկական պարագաների եւ այլ առաջին անհրաժեշտութեան պարագաների հասանելիութեանը, հանդիսանում է ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը կանխելու եւ դրա համար պատժի մասին կոնուենցիայի եւ Ադրբեջանի կողմից ստորագրուած եռակողմ յայտարարութեան բացայայտ խախտում։
Միջազգային իրաւունքի սկզբունքները երբեք չէն ստեղծուել, որպէսզի օգտագործուէն որպէս գործիք՝ էթնիկ զտումներ կամ բնակչութեան դէմ վայրագութիւններ իրականացնելու համար:
Այնուամենանիւ, Ադրբեջանը չարաշահում է տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքը՝ որպէս պատրուակ էթնիկ զտումներ իրականացնելու եւ բնիկ հայ բնակչութեանը սեփական հայրենիքից հեռացնելու համար։ Աւելին, Ադրբեջանը բացօթեայ բանտ է ստեղծել Լեռնային Ղարաբաղում եւ, ի թիւս այլնի կիրառում է սովամահութեան հասցնելու ծրագիր՝ որպէս իր ապակառուցողական քաղաքականութեան իրականացման գործիք։
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքոյ դիւանագիտական բանակցութիւնները մշտապէս հիմնուած են եղել երեք հիմնարար սկզբունքների վրայ՝ ուժի չկիրառում, ինքնորոշման իրաւունք եւ տարածքային ամբողջականութիւն։ Ադրբեջանի ցեղասպան քաղաքականութեան պարագայում Լեռնային Ղարաբաղի բնիկ հայ բնակչութեան ինքնորոշման իրաւունքը ոչ աւել, ոչ պակաս, հաւասարազօր է նրանց կեանքի իրաւունքին։
Ցաւօք, Արցախում վերջին ընտրութիւնների վերաբերեալ ԵՄ յայտարարութիւնը խրախուսում է Ադրբեջանին իր ապակառուցողական դիրքորոշման մէջ։ Միջազգային հանրութիւնը պատասխանատուութիւն է կրում պաշտպանելու այն բնակչութեանը, որը կանգնած է ցեղասպանութեան սպառնալիքի առջեւ: Այս առումով խորապէս մտահոգիչ է ԵՄ-ի ձախողումը, քանի որ վերջինս ակնկալում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնիկ հայ բնակչութիւնը պէտք է ինտեգրուի ադրբեջանական հասարակութեանը։ ԵՄ-ն չի անդրադառնում Ադրբեջանի կողմից շարունակուող թշնամութեանը, վայրագութիւններին եւ էթնիկ զտմանը, ԵՄ-ն անուղղակիօրէն խրախուսում է հայութեան հանդէպ դաժան ճնշումը:
ՀՅԴ Հայ դատի Եւրոպայի գրասենեակը, որպէս համաեւրոպական համայնքային կազմակերպութիւն, խորապէս գնահատում է նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդական ջանքերը այս խիստ բարդ իրավիճակում: Այնուամենանիւ, Արցախում վերջին ընտրութիւնների վերաբերեալ դիրքորոշումը համապատասխանեցնելով Ադրբեջանի դիրքորոշմանը՝ ԵՄ-ն անուղղակիօրէն խրախուսում է Ադրբեջանի ցեղասպանական քաղաքականութիւնը բնիկ հայ բնակչութեան նկատմամբ։
Իբրեւ ԵՄ քաղաքացիներ, մենք մեր ղեկավարութեանը կոչ ենք անում վերանայել ԵՄ դիրքորոշումն այս հարցում։ Որպէս պատրուակ միջազգային իրաւունքի սկզբունքի օգտագործումը՝ բնիկ բնակչութեանն Ադրբեջանի նման բռնապետութեան ողորմութեանը մղելու համար, լաւագոյն դէպքում անխոհեմ քայլ է, որն իր էութեամբ պատասխանատուութիւն է ենթադրում: Երկարաժամկէտ հեռանկարում վստահութիւնն աւելի մեծ արժէք ունի, քան աւտօրիտար ռեժիմի նաւթի եւ գազի վրայ յոյս դնելը, յատկապէս, երբ այդ ռեսուրսները լաւագոյն դէպքում կարող են բաւարարել ԵՄ-ի ընդհանուր սպառման 4 տոկոսից պակասը:
ՀՅԴ Բիւրոյի Հայ Դատի կենտրոնական գրասենեակ
14.09․2023թ․
