Արամ Շահնազարեան
Փետրւարի 18-ի համաժողովրդական ապստամբութիւնը բոլորում է իր 102-ամեակը:
Անհերքելի փաստ է, որ Փետրւարեան համաժողովրդական ապստամբութիւնը մեր ազգային-ազատագրական պայքարի երկնակամարի ամենաշողացող աստղերից մէկն է: Հայ ժողովրդի ոգու խոյանքը բոլշեւիկեան հակազգային բռնապետութեան դէմ: Բռնապետութիւն, որն առաջին հերթին ոտնատակ էր տւել հայ մարդու ազգային եւ մարդկային արժանապատւութիւնը:
Փետրւարեան ապստամբութիւնն առաջին հերթին եւ գլխաւորաբար հայ ժողովրդի գերագոյն ճիգն էր, վերականգնելու ոտնատակ տրւած հէնց այդ արժանապատւութիւնը, որի մարմնաւորումն էր համարւում արեան եւ անասելի մաքառումների գնով նւաճւած անկախութիւնն ու կառուցւած պետականութիւնը:
Թէեւ առաջին հայեացքից, շատերին կարող է թւալ, որ Փետրւարի 18-ի ժողովրդական ապստամբութիւնը 20-րդ դարի առաջին տասնամեակների խելայեղ յորձանուտում ծաւալւած շղթայական իրադարձութիւնների հերթական մի մասնիկն էր, որի պատմական նշանակութիւնն ու արժէքը սահմանափակւում է հէնց 1920 թւականի դեկտ. 2-ից (Հայաստանի խորհրդայնացումը) մինչեւ 1921 թւականի ապրիլի 2-ը (Հայրենիքի փրկութեան կառավարութեան անկումն ու Երեւանի վերազաւթումը բոլշեւիկների կողմից) ընկած ժամանակահատւածով, երբ ծաւալւեցին այդ իրադարձութիւնները, սակայն, իրականում, իր թողած անջնջելի հետքի շնորհիւ, Փետրւարեան ապստամբութեանը յաջողւել է շղթայազերծել ժամանակի կապանքները եւ ձգւել, հասել է մեր օրերը՝ չկորցնելով իր պատմական նշանակութիւնն ու թարմութիւնը:
Երկու կարծիք լինել չի կարող. Փետրւարեան ապստամբութիւնը կենսական նշանակութիւն ունեցաւ Հայաստանի եւ հայ ժողովրդի վաղւայ օրւայ համար:
Փետրւարեան ապստամբութեան շնորհիւ, Հայաստանը փրկւեց քաղաքացիական արիւնահեղ պատերազմի վտանգից, որի մասին երազում էին ծայրայեղ բոլշեւիկների մոլագար ուղեղները:
Փետրւարեան ապստամբութեան շնորհիւ յարաբերականօրէն «մեղմացաւ» բոլշեւիկեան բռնապետութիւնը:
Փետրւարեան ապստամբութեան շնորհիւ, վերահաս մահից փրկւեցին հայ ժողովրդի մտաւորականութեան սերուցքը՝ Դաշնակցութեան ղեկավարութիւնը, որոնք հետագայում, վտարանդի պայմաններում, ի մի բերեցին եւ կազմակերպեցին ցեղասպանութիւնից մազապուրծ եղած հայ ժողովրդի բեկորներին՝ ձեւաւորելով սփիւռքեան հզօր գաղթօջախները:
Եւ, թերեւս, ամենակարեւորը՝ Փետրւարեան ապստամբութեան ոգին էր, որն ապրեց ու փոխանցւեց նախ Գարեգին Նժդեհի ԼԵՌՆԱՀԱՅԱՍՏԱՆ՝ պահպանելով Արեւելեան Հայաստանի տարածքային ամբողջականութիւնը, իսկ յետոյ աշնանացանի պէս հայ մարդու ոգուն ու գիտակցութեանն ի պահ տւեց պետականութեան եւ անկախութեան վեհ գաղափարները, որոնք միս ու ոսկոր ստացան 1988 թւականի Արցախեան շարժման ընթացքում, փետրւար ամիսը դարձնելով՝ ՀԱՅՈՑ ՓԵՏՐՒԱՐ:
Ճակատագրի դառը կատակի արդիւնքնում, 2023 թւականին հայ ազգի համար պահն օրհասական է այնպէս, ինչպէս 1921 թւականի փետրւարը: Հայաստանի կապիտուլեանտ իշխանութիւնների աւելի քան չորս ամեայ դաւաճանական գործունէութեան արդիւնքում ազգային նկարագրից պարպւել եւ դիմազրկւել է հայրենի հասարակութեան ստւար մի մասը: Միտումնաւոր թիրախաւորւել են մեր ազգի էատարրի ամենակարեւոր բաղադրիչները՝ եկեղեցին, բանակը, պատմութիւնը, մշակոյթն ու աւանդական արժէքները: Պարտւել ենք պատերազմում՝ կորցնելով Արցախի տարածքի աւելի քան 75 տոկոսը: Ցանկացած գնով խաղաղութիւն մուրալու ստորաքարշ քաղաքականութեան հետեւանքով, վտանգւած է ՀՀ տարածքային ամբողջականութիւնը, ոտնատակ է տրւած ողջ հայ ժողովրդի ազգային ու մարդկային արժանապատւութիւնը: Կանգնած ենք պետականութիւնը կորցնելու, լինել-չլինելու լրջագոյն մարտահրաւէրի դէմ-յանդիման:
Անելանելի թւացող այս բարդ պայմաններում, իրավիճակը փրկելու, մէջքը շտկելու եւ մեր վաղւայ օրը երաշխաւորելու համար, մեզ առաւել, քան երբեւէ անհրաժեշտ է ՓԵՏՐՒԱՐԵԱՆ ԿԱՄՔ դրսեւորելու վճռակամութիւն:
Եւ հէնց այս հրամայականն է, որ օրակարգային է դարձնում Փետրւարեան ապստամբութեան հիմքում ընկած խորհուրդի, արժէքային համակարգի եւ գաղափարների նորովի մեկնաբանութիւնը: Արժէքներ ու գաղափարներ, որոնք հայ մարդու մօտ կենսունակ պահեցին անկախ պետականութիւն ունենալու եւ արժանապատիւ ապրելու նւիրեալ ցանկութիւնը: Արժէքներ, որոնք անկախութիւնը վերականգնելու եւ 20-րդ դարի վերջին տասնամեակի փառահեղ յաղթանակները կռելու եւ առաջ շարժւելու մեր դժւարին ճանապարհի լուսաւորող փարոսը դարձան: Արժէքներ եւ գաղափարներ, որոնք առաւել կենսական ու անհրաժեշտ են մեզ համար՝ այս օրհասական պահերին չխարխափելու եւ չընկրկելու, չարիքից եւ խաւարից ազատւելու համար:
Յիշե՛նք եւ կրկնե՛նք կրկին ու կրկին. Փետրւարեան ապստամբութիւնն արժէք է, գաղափար, որին հաղորդակից եւ արժանի է կարող դառնալ, ոչ թէ անողնայար, կամազուրկ եւ աննկարագիր ամբոխը, այլ՝ անճկելի հաւատքի տէր, հայրենիքին ծառայելու ցկեանս յանձնառու ազգը, որը կարող է համախմբւել եւ ելք գտնել անգամ ամենաանելանելի թւացող իրավիճակիներից:
